Ανώτατη συνταξιοδοτική βαθμίδα

Πως συνταξιοδοτείται ένας καλλιτέχνης

(Merce Cunningham, second from right, accepting his honorary doctorate, 1972)

Μια εικόνα και  μια ερώτηση:

Είσαι 60 χρονών χορευτής, πως βλέπεις τον εαυτό σου;

Απάντηση 1

Καθηγητής χορού σε πανεπιστήμιο ή σε ανώτατη σχολή, διδάσκεις δυο φορές την εβδομάδα από 2 ώρες, εισπράττεις σε μόνιμη βάση ένα ποσό αρκετό για να ζεις σχετικά καλά χωρίς την αγωνία της ελεύθερης αγοράς εργασίας.  

Είσαι αναγνωρίσημος, καταχωρημένος είναι η πιο σωστή έκφραση, έχουν κάνει εργασίες για την δουλειά σου, έχουν βρει βιβλιογραφικές αναφορές με τις οποίες έχουν τοποθετήσει και συνδέσει τις μικρές ανακαλύψεις σου και τις πρωτοβουλίες της δημιουργικής νιότης σου σε σχέση με θεωρίες κοινωνιολογούντων φιλοσόφων, πχ το contact improvisation και ο Ντεριντά.

Έχεις κερδίσει τις μάχες στην πανεπιστημιακή κυψέλη, ανταλλάσσοντας ψήφους σου, συμμαχώντας με τους απαραίτητους καθηγητές σε άσχετα με τον χορό αντικείμενα οι οποίοι όμως σε έκριναν, για να προσληφθείς.

Τώρα είναι η σειρά σου, ξεχειλίζεις από αυτάρκεια, σώμα και γνώση, σαν θεωρητικός της πράξης έχεις άποψη για όλα, σε καλούν σε συνέδρια, επιτροπές υπουργείων, διαγωνισμών, φεστιβάλ. 
Είσαι και ήσυχος, οι νεότεροι που μπορεί να σε έφταναν με το νεότερο σώμα τους ή τις νέες λύσεις-ιδέες τους θα αναγκαστούν να περάσουν τα ίδια ποτάμια διαβασμένων λέξεων, μέχρι τότε ποιός ζει και ποιος πεθαίνει, ακόμα και αν είσαι εσύ αυτός.
Διδάσκεις πολλούς μαθητές, που το πανεπιστημιακό σύστημα διεκ σφίξει﷽﷽﷽ν ες  κάνει διατριβή για τονδίκησε από την εξουσία και κατάφερε να προσλαμβάνονται και να διδάσκουν σε σχολεία.

Δύναμη σου είναι οι διασυνδέσεις των πρώην θεατών σου με οποιαδήποτε εξουσία και οι ώρες που δεν χόρευες ούτε δημιουργούσες αλλά έγραφες έγραφες .

Απάντηση 2

Σε φωνάζουν δάσκαλο, το βρίσκεις παλιομοδίτικο αλλά το αποδέχεσαι σε μια νεωτερική εποχή όπου δεν υπάρχει σεβασμός, σαν ένα έστω κλείσιμο ματιού. 

Είσαι σε ένα στούντιο, διδάσκεις σε λίγους, είσαι στρυφνός, απαιτείς από τους μαθητές σου να επιδείξουν πίστη και θάρρος που να οδηγούν σε δημιουργικότητα, πράγματα απαραίτητα για στην τέχνη, και αφού πρώτα υπερβούν τα εμπόδια καθαρμού που τους βάζεις από την εγωπάθεια και την επιδειξιομανία την οποία κουβαλούν και τους τυφλώνει. Κάθε μάθημα σου είναι πρωτότυπο, είσαι ατομικά για τον κάθε μαθητή διεισδυτικός και αποκαλυπτικός, μέσα σε μια απόλυτα προσωπική και αγαπητική σχέση δάσκαλου με μαθητή

Τα έσοδα σου σχεδόν καλύπτουν τις ανάγκες σου, είσαι λιτοδίαιτος αλλά διεκδικείς το σπανιότερο,  την απόλυτη αφοσίωση των μαθητών σου σε αυτά που ισχυρίζονται ότι θέλουν να κάνουν, αδιαφορείς για την δημοσιότητα και περιφρονείς τους μεταπτυχιακούς φοιτητές καλλιτεχνικών παραρτημάτων που κάθε  εξάμηνο  σε πλησιάζουν για μια βιαστική συνέντευξη με την οποία θα κάνουν βιβλιογραφική παραπομπή στην εργασία τους.

Δύναμη σου είναι το βλέμμα των μαθητών σου και η ανακλαστική σου ανάγκη να δημιουργείς καθημερινά νέους τρόπους για να τους διδάξεις. 

Είχα δώσει μια συνεντευξη πριν λίγο καιρό όπου υπήρχε πάλι το αιωρούμενο αίτημα, προς την κυβέρνηση, προς το υπουργείο παιδείας, γενικά προς οποιαδήποτε κατεύθυνση, άρα και καμιά, για ανωτατοποίηση των σπουδών του χορού, το οποίο εμφανίστηκε και μισό-διατυπώνεται τα τελευταία χρόνια, με αρκετή καθυστέρηση σε σχέση με τις υπόλοιπες τέχνες

Παρατηρώ και προσέχω τις λέξεις:

Γιατί αιωρούμενο; Γιατί κανένας δεν το θέτει φανερά; Τι αντιφάσεις φοβούνται; Οι μεν και οι δε.

Ποιοι θα διδάσκουν σε μια ανώτατη σχολή χορού/τέχνης; Σύμφωνα με την Δυτική λογική της εξειδίκευσης, αυτοί που έχουν πτυχίο καθηγητού, αν ναι τότε ποιος χορευτής θα επιλέξει αυτό και σε ποια ηλικία; Σύμφωνα με τον Νόμο, αυτοί που έχουν πτυχίο ανωτάτης σχολής άρα πανεπιστημιακής; Δηλαδή ένας απόφοιτος της ανώτατης γυμναστικής ακαδημίας που έχει κάνει διατριβή για τον ακριβή συνδυασμό αριθμού  ισομετρικών ασκήσεων και χρόνου ανάπαυσης μπορεί να ξέρει το μυστικό του πόσα tendy μπρος πίσω πρέπει κάνεις για να αποκτήσεις ταχύτητα, όταν είσαι 19 χρονών, στο ζέσταμα πριν από παράσταση, για να μην είσαι σφιγμένος; Και επιπλέον μπορεί να το δείξει και να πείσει;

    Οκέι, θα μου πείτε να προσμετράται και ανώτατη παιδεία και εμπειρία. Α! αυτή η εμπειρία πως θα μετριέται για να βγαίνουν τα μόρια πρόσληψης σε ένα οργανωμένο παραγωγικά σύστημα; Σε κάθε, μα κάθε, βιογραφικό, διαβάζω για ασαφείς παραστάσεις στο εξωτερικό, λες και ο χορός είναι το πιο εξαγώγιμο προϊόν της χώρας.

Γιατί καθυστερημένη;

Διότι παλιότερα απλά δεν υπήρχαν θέσεις στο δημόσιο, όπως κατάφεραν πριν από  ένα αιώνα οι εικαστικοί να νομιμοποιήσουν ως απαραίτητη την εικαστική εκπαίδευση των παιδιών, και οι του τμήματος θεατρολογίας λίγο πριν φύγει το ΠΑΣΟΚ . Όμως είναι ειρωνεία τώρα που το δημόσιο καταρρέει και αδειάζει να επιζητούμε την είσοδο μας σε αυτό.

Υπουργείο παιδείας; Γιατί για να είναι μια σχολή ανώτατη πρέπει να ανήκει στο υπουργείο παιδείας;

Γιατί οι ανώτατες στρατιωτικές σχολές ανήκουν στο υπουργείο άμυνας;

Η τέχνη δεν είναι πεδίο μάχης;

Ένα ερώτημα για την λέξη ανωτατοποίηση, η οποία προς το παρόν ταυτίζεται με πανεπιστήμιο, θεωρία, λογική.

Τι σας κάνει να πιστεύετε ότι οι τέχνες μπορούν να αναπτυχθούν μέσα σε ένα γενικόλογο σύστημα όπου η εκλογικευμένη οργάνωση και τήρηση συγκεκριμένης και εγκεκριμένης ύλης  θα παράγει εγγυημένα αποτελέσματα; Και τι αποτελέσματα; 

Ξανά προσέχω τις λέξεις: σύστημα, παραγωγικό, εγγυάται, αποτελέσματα,  

τι σχέση έχουν αυτές οι λέξεις με λέξεις που ελπίζω όλοι ταυτίζουμε με την τέχνη: δη ﷽﷽﷽﷽﷽﷽﷽άετην τάξηυα τονλέξεις όπως, νέο, προσωπικό, δημιουργία;

Δύο  εικόνες, μια απάντηση.

Είναι 1983, είσαι 23 χρόνων σπουδάζεις χορό,

είσαι στην Κρατική, η 60χρονη διευθύντρια σου, χωρίς πανεπιστημιακό δίπλωμα αλλά ακόμα με κολάν διότι είναι χορεύτρια,  σου έχει δώσει το μοναδικό βιβλίο το οποίο περιγράφει τους νέους Αμερικανούς χορογράφους οι οποίοι εμφανίστηκαν πριν 20 χρόνια, το Terpsichore in sneakers και σε προτρέπει, ψιθυρίζοντας σου ότι  αφορά εσένα ειδικά, να το διαβάσεις και να το παρουσιάσεις σε όλη τη σχολή.

Το ρουφάς και γεμίζεις όνειρα τα οποία είχες ήδη κάνει πριν το διαβάσεις, 

μετά από λίγους μήνες είσαι στην Αγγλία σε ένα πανεπιστήμιο, σου έχουν πει ότι θα πάρεις υποτροφία και μπορείς να έρθεις να σπουδάσεις εδώ, θα είσαι ο πρώτος Έλληνας με μάστερ στην χορογραφία, συναντάς  τις μελλοντικές δασκάλες σου, όλες με πανεπιστημιακά διπλώματα, φοράνε γεροντίστικες ζακέτες, αντιλαμβάνεσαι αμέσως ότι δεν γνωρίζουν αυτά από τα ποια έχεις ονειρευτεί πίσω στην χώρα σου, τα έχεις ονειρευτεί τόσο δυνατά που σου φαίνονται ήδη πραγματοποιημένα,  αισθάνεσαι ότι αν μείνεις εκεί τα πόδια σου θα μπουν σε τσιμέντο, σπας την συνέχεια που σου ετοιμάζουν, περιγελάς την έτοιμη εξουσία του πτυχίου και της βεβαιωμένης δουλειάς, την ζακέτα του κοντά στην  ίχες﷽﷽﷽﷽﷽ωγμ πόδια, π αυτά απα υα τονσύνταξη καθηγητή, το βάζεις στα πόδια, γδύνεσαι προτιμώντας να πας και να σπουδάσεις συναντώντας προσωπικά  τους ίδιους χορογράφους για τους οποίους στο πανεπιστήμιο δεν έχουν καν ακόμα αρχίσει να μιλάνε διότι δεν υπήρχαν αρκετές βιβλιογραφικές αναφορές.

Η ζωή, και η τέχνη, αναβλύζει στις ρωγμές και όχι στα θεσμοποιημένα συστήματα. Αισθάνομαι μια απέραντη ευγνωμοσύνη για τις σπουδές μου στην ρωγμή του συστήματος του χορού. Η Κρατική ήταν μια τέτοια ρωγμή, η οποία ακόμα και τώρα δεν με προστατεύει αλλά με αναβλύζει.

9 / 10 / 10

Γιάννης Μέτσης (χαμογελώντας κατάμουτρα στον θάνατο)

Aug 7, '10, 3:28 PM

Είμαι στο αυτοκίνητο, οδηγώ, χτυπάει το τηλέφωνο, πέθανε ο Γιάννης Μέτσης, αναπάντεχο αλλά το είχα ήδη σκεφτεί εκείνες τις φορές που καθόμαστε και μετριόμαστε και συζητάμε ποιοι είναι οι Mεγάλοι της ζωής μας που θα φύγουν,  όμως συγχρόνως πιάνω τον εαυτό μου να χαμογελάει, τι παράξενο!

Είμαι στην κηδεία, περπατάω προς τον κόσμο, όλοι είναι εδώ, να οι χορευτές να οι χορογράφοι παλιοί και νέοι, πάλι πιάνω τον εαυτό μου να χαμογελάει, ωχ θα νομίσουν ότι είναι ανακλαστικό δημοσίων σχέσεων.

Γιατί χαμογελάω;

Είμαι στην κηδεία του Γιάννη Μέτση και τον σκέφτομαι και χαμογελάω.

Είμαι στην κηδεία του Γιάννη Μέτση και τον θυμάμαι μόνο να χαμογελάει και σαν κύμα  χαμογελάω και εγώ. 

Τι άλλο θυμάμαι;

Θυμάμαι να πηγαίνουμε στην Κρατική για πρωινό μάθημα μπαλέτου μαζί του και να τον βρίσκουμε να έχει πάει μια ώρα πριν για να κάνει μάθημα μόνος του.

Εμείς θεωρούσαμε το μάθημα έναν υποχρεωτικό κόπο που θα μας προετοίμαζε για τα όνειρά μας, αυτός θεωρούσε το μάθημα μέρος της ζωής του. Όποτε καταφέρνω να κάνω ένα μάθημα μόνος μου αισθάνομαι ότι φτάνω σε πραγματικό σημείο ωριμότητας, γι’ αυτόν ήταν η αυτονόητη καθημερινότητα του.

Θυμάμαι τα ρούχα του, πολύ πριν οι σύγχρονοι χορευτές και χορογράφοι το κάνουμε μόδα τον θυμάμαι να φοράει την φαρδιά παντελόνα του. Γιατί; για να κρύψει πάχος; μα ήταν αδύνατος μέχρι και τα 60 του που τον θυμάμαι να διδάσκει. Μήπως γιατί ο Γιάννης δεν ενδιαφερόταν για τον φετιχισμό του σώματος αλλά για την κίνηση; ήθελε να κινήσει όλο τον κόσμο, τα ρούχα του ήταν φυσικό να μην μένουν κολλημένα  επάνω του.

Θυμάμαι την πιο χαρακτηριστική κίνηση του, το grand rond de jambe en l'air. Για την ακρίβεια ήταν ο πρώτος άντρας χορευτής που θυμάμαι να το κάνει τόσο άνετα. Φφφπ φφφφπ σα να μας χαιρετάει. Από κάθε άντρα χορευτή θυμάμαι ένα κινητικό χαρακτηριστικό , την γήινη δυναμική του Λεωνίδα Ερενίδη, τα χέρια του Ντε Πιάν, τον τρόπο που πρώτα φτιάχνει άλυτους κόμπους αλά Escher και μετά ξεδιπλώνει τον κορμό του και τον εδραιώνει ο Χάρης Μανταφούνης, από τον Γιάννη Μέτση θυμάμαι αυτό το αερικό των ποδιών.

Τι άλλο; α! θυμάμαι να λένε ότι είχε πει για έναν νέο χορευτή  «αυτός δεν θα τα καταφέρει στο εξωτερικό». Και ψάχνω και δεν βρίσκω κανένα θυμό η παράπονο, ήταν ο Γιάννης Μέτσης, είχε χορέψει, ήταν από τους λίγους οι οποίοι είχαν χορέψει πραγματικά σε διεθνείς ομάδες ε! δικαιούταν να πιστεύει ότι ήξερε κάτι περισσότερο.

Θυμάμαι όταν έγινε η κατάληψη της Κρατικής από τους καθηγητές της στα τέλη της δεκαετίας του 80 όταν η τότε κυβερνηση αποπειράθηκε να αλλάξει την κατεύθυνση της και να γίνει Ακαδημία Μπαλέτου, θυμάμαι τους καθηγητές να μαζεύονται και να μετριούνται, σαν τους πολεμιστές στις ιστορίες του ’21, ποιος είναι μαζί μας; Και θυμάμαι την χαρά και ανακούφιση και αισιοδοξία όταν ο Γιάννης Μέτσης δήλωσε την συμπόρευση του.

Τον θυμάμαι σε παραστάσεις νέων χορογράφων, σε πολλές παραστάσεις, ήταν μέλος επιτροπών επιχορηγήσεων, δεν θυμάμαι τις παραστάσεις αλλά θυμάμαι αυτόν. Το χαμογελαστό πρόσωπο του και το γλυκό κύρος του ανάμεσα στον κόσμο, δεν μπορώ να θυμηθώ κάποιον να λέει κάτι, οτιδήποτε εναντίον του. 

Γιατί χαμογελάω καθώς σκέφτομαι τον Γιάννη Μέτση;

Γιατί χαμογελούν όλοι καθώς τον σκέφτονται; Πράγμα σπάνιο στο χορό, την τέχνη της λατρείας του σώματος και του φθόνου του ονόματος.

Γιατί όποτε σκέφτομαι τον Γιάνη Μέτση τον σκέφτομαι κατάφατσα; Δεν θυμάμαι να έχω κοιτάξει την πλάτη του, δεν θυμάμαι να τον έχω κοιτάξει κρυφά στο πλάι, δεν θυμάμαι να έχω χαμηλώσει το βλέμμα μου. Τον θυμάμαι μόνο να με κοιτάζει άρα και εγώ να τον κοιτάζω κατάφατσα.

Δεν είναι πολλοί αυτοί που το επιτρέπουν αυτό.

Τι κλαίμε ακριβώς στις κηδείες, τον νεκρό η εμάς; Το τέλος των πιθανοτήτων ευτυχίας του άλλου; η το μέτρημα ότι απέμεινε για εμάς;

Μήπως χαμογελάμε γιατί τον σκεφτόμαστε παραδειγματικά;

Ίσως γιατί φεύγοντας από την κηδεία του Γιάννη Μέτση φεύγουμε αποφασισμένοι για όσο χρόνο απέμεινε σε μας να προσπαθήσουμε, να βρούμε τρόπους να μας σκέφτονται κάποτε και εμάς και να χαμογελάνε.

Που τελοιώνεται ένα σώμα; στα όρια του η στην πολλαπλασιαστική εξαργύρωση της δύναμης του επάνω στους άλλους; Και τι είδους δύναμης;

Μήπως χαμογελάμε γιατί ενώ o Γιάννης Μέτσης ήταν ένας από τους καλύτερους Έλληνες χορευτές και δασκάλους, έδινε τις γνώσεις του και τις ανακαλύψεις του ζητώντας μόνο τα βλέμματα μας προς τα μπρος και ποτέ προς τα κάτω;

Και θυμάμαι, γνωρίζω ένα όνειρο-εφιάλτη του. Το 1995 για τις ανάγκες της παράστασης  «Πλησιάστε σκιές μου» του είχα πάρει συνέντευξη. Μου είχε αφηγηθεί και ακουγόταν στην παράσταση αυτό το όνειρο.....

Ήταν λέει ο Γιάννης και πέταγε. Και κάτω στην γη ήταν ένας άνθρωπος  που και στην πραγματική ζωή του τον απειλούσε, ήταν τα χρόνια που χόρευε στα μπαλέτα Ραμπέρ και αυτός ο άνθρωπος ήταν βυθισμένος στην γη και εξείχε το κεφάλι του και στο στόμα του δάγκωνε μία αλυσίδα η οποία ανέβαινε ψηλά και ήταν δεμένη στο πόδι του Γιάννη και ο Γιάννης πετούσε πέρα δώθε αλλά αυτός κράταγε γερά με το στόμα του την αλυσίδα και  δεν τον άφηνε να φύγει μακριά. Και θυμάμαι τον Γιάννη να αφηγείται με έξαψη πως  χτύπαγε τα πόδια του τα χέρια του με μανία συνέχεια μέχρι που έσπασε η αλυσίδα και ο Γιάννης Μέτσης πέταξε λεύτερος.

Είμαι στην κηδεία του Γιάννη του Μέτση και χαμογελάω, όχι μόνος μου, σαν να μου έρχεται ένα κύμα, αόρατο, από το παρελθόν; από αλλού; από βεβαιότητα γιατί είμαι σίγουρος ότι και αυτός χαμογελάει πάντα.

Κωνσταντίνος Μίχος