Η ΗΘΙΚΗ ΤΗΣ ΜΗ ΑΠΟΠΛΑΝΗΣΗΣ (για την Τρίσα Μπράουν)

«Τι λέει αυτό το έργο;  τι ήθελε να πει η χορογράφος;»

Η απαίτηση από τον Μοντέρνο Χορό να έχει νόημα, το οποίο όμως θα πρέπει να μπορεί να διατυπωθεί με λέξεις και κατηγορηματικό τρόπο (άρα αφηγηματικό και αναπαραστατικό) εκτοξεύεται πολύ συχνά από μια “ανησυχούσα” για το μέλλον του χορού μερίδα του κοινού του στην χώρα μας. Αναγνωρίζουμε σε αυτό το αίτημα την Καρτεσιανή λογική της διχοτόμησης σώματος - μυαλού, αλλά ταυτόχρονα είναι και απόδειξη ότι ο μοντέρνος χορός στην Ελλάδα είναι προσκολλημένος στον λογοκεντρισμό της γενιάς του 30, η οποία ήταν λογοτεχνικής τάξης και σε μία αριστερή ζντανοφικής γενεαλογίας ρητορική. 

Ένας άνθρωπος στο Present tense (2004) διασχίζει τον αέρα, δεν πατάει σχεδόν ποτέ στην γη, αιωρείται πάνω από τα σώματα των συν-χορευτών του, πως;  χάρις στην ανεξάντλητα συνεργατική βοήθεια τους. Όμως τον στηριζουν περισσότεροι απ' όσους χρειάζεται, γιατί; διότι πάνω σε αυτόν που στηρίζουν θα φέρουν να στηριχτούν και άλλα σώματα, πολύπλευρα σχήματα αλληλοστηρίξεων εναλλάσονται, απροσδόκητες βοήθειες παιχνιδιάρικα αλλά και στοχαστικά παρατείνουν το πέταγμά του. Οι απλές καθημερινές δραστηριότητες του φορτώνω, στηρίζομαι, κουβαλάω, εκτινάσσομαι, περνάω ανάμεσα, κοιτάζω χαμηλά, ξαπλώνω και σηκώνω την πατούσα μου, μεταμορφώνονται και οι άνθρωποι δοκιμάζονται, ως εκπεσόντες άγγελοι. Πέρα από τις συνεχείς εκπλήξεις και την κινητική εφευρετικότητα, ένα μικρό δράμα συνύπαρξης και επιβίωσης. Αυτό ήδη είναι κάτι τόσο σημαντικό.

Αν ονοματίσω την αρχική σκηνή του Set and Reset  "ποιητική μεταφορά της ανύψωσης του ανθρώπου με την βοήθεια των άλλων, όπου όλοι μαζί διασχίζουν το τοπίο της ζωής", μήπως περνάει τις εξετάσεις νοήματος που επικυρώνονται και με συμβολισμoύς  παγκόσμιας συναδελφοσύνης;
Και αν ισχυριστώ ότι το Set and Reset είναι η "σωματοποίηση της ιδανικής κοινωνίας του Ρουσώ ή του Ντεριντά, όλοι ίσοι - φυσικοί - χωρίς ρόλους -χωρίς σεξουαλικούς προσδιορισμούς -χωρίς κτητικότητα χώρου –όλοι καθαρές λιμπιντικες ενέργειες", μήπως αυτό θα αφαιρέσει από την Τρίσα Μπράουν την κατηγόρια της αφηρημένης  τέχνης, της αμερικανόφερτης και άρα ύποπτης για κοινωνική αδιαφορία ;

Ναι είναι Αμερικάνα, αλλά και Ευρωπαία-Γαλλίδα από την μητέρα της. Πόσο μακριά είναι από τον Σεζάν (όταν κοιτάζω ένα βουνό βλέπω μόνο φόρμες);  Η δημόσια θέαση της μηχανικής των σωμάτων και των σχέσεων τους δεν ήταν η κατάθεση των Ρώσων  κονστρουκτιβιστών των πρώτων χρόνων της επανάστασης; η μη αφηγηματική χρήση των λέξεων-χειρονομιών δεν ήταν η αγαπημένη επιλογή των πρώτων  Ντανταιστών;

Η τομή του Μοντέρνου χορού κάθε εποχής από το μέχρι τότε παραδεκτό αισθητικό ιδίωμα ήταν πάντοτε η αποφασιστικότητα του να αντιπαρατεθεί με τη γητευτική διάσταση του χορού. Στόχος της επιθετικής διαφοροποίησης του ήταν ο χορός-καταναλωτικό προϊόν διαφυγής από την πραγματικότητα, όπου η απόλαυση του θεατή βασίζεται στους θεατρικούς μηχανισμούς εμπάθειας, στην ταύτιση του με το θέαμα. Η διαφορά του σύγχρονου χορού εδραιώνεται σε μια εκ γενετής ηθική στάση άρνησης της αποπλάνησης του θεατή.

Γιατί μας αρέσει η Τρίσα; γιατί μετά από κάθε παράσταση της αισθανόμαστε μια γαλήνια αυτοσυνειδητότητα; Αποφεύγοντας τους θεατρικούς μηχανισμούς ταύτισης του θεατή με το δρώμενο, αρνείται τον αλλοτριωτικό αυτοπροσδιορισμό του ατόμου μέσω της επανάληψης του στάδιου του καθρέφτη που συμβαίνει συνήθως μέσα στα θέατρα. Στη Τρίσα οι χορευτές δεν είναι είδωλα και μία χορογραφία της είναι σχεδόν πάντα μια επιβεβαίωση της πραγματικότητας. 

 Όλες οι απόπειρες του Μοντέρνου χορού, από την Γκράχαμ και πιο καίρια από την Χάμφρευ μέχρι τον Κάννινγκχαμ και το Judson, είχαν σαν αίτημα ο χορός να γίνει μέσο κατανόησης και επαναδιαπραγμάτευσης των αντιλήψεών μας για το σώμα και τον κόσμο.

Στο κορμί των χορευτών της Τρίσας βλέπουμε το αποτέλεσμα της συνάντησης του χορού με τις κοινωνικές διεκδικήσεις του 20 αιώνα και ειδικότερα των δεκαετιών 60 και 70. Και στα τρία έργα της βραδιάς παρακολουθούμε το θραυσματικό σώμα, του οποίου τα μέλη σχίζονται προς απρόσμενες και α-λογες κατευθύνσεις, να μην υπακούει πια σε ένα ιερό κέντρο, να διαλύεται αλλά και να ανασυντίθεται για να επαναβρει μία νεοφανή και ουσιαστική ολοκλήρωση.

Το Set and Reset (1983) είναι πλέον ένα κλασικό έργο της επίσημης ιστορίας του χορού. Νομιμοποιεί επαναλαμβάνοντας όλα τα στοιχεία που την απασχόλησαν στην πορεία της. Δεν θυμάμαι να έχω δει άλλο έργο χορού τόσο πολύ αφιερωμένο στους ανθρώπους που βρίσκονται στην άκρη της σκηνής. Οι χορευτές σε συνεχή ροή, κάποια στιγμή θα περάσουν και από το κέντρο, αλλά αμέσως θα βγουν έξω για να ξαναμπούν. Θα κατακτήσουν όλους τους χώρους ισότιμα, αρνούμενοι τις τοπογραφικές οριοθετήσεις των σταρ- χορευτών αναμνηστικών της φεουδαλικής ιεραρχίας. Το λεξιλόγιο ευγενικό απόσταγμα έμπειρης απλότητας, κοινό, μοιρασμένο σε όλους, ίδιες κινήσεις παρουσιασμένες σε άλλους χώρους με άλλη σειρά: όλα τριγύρω μου αλλάζουν και όλα ίδια μένουν.

Στο The groove and countermove (1998) δείτε την αποδόμηση  των κινήσεων της τζαζ, αλλά και το σαμποτάρισμα της αναμονής μας για ταύτιση και απόλαυση με κλισέ σεξουαλικότητας και νεγρότητας.

Χωρίς την χονδροειδή ιχνηλασία της ρυθμικής, την οποία ονομάζουμε συνήθως μουσικότητα, είναι ένα μουσικό έργο γιατί η λογική της φόρμας του είναι μουσική.

Προσπαθήστε να δείτε πως συναντιέται ο χορός με την μουσική,  δέστε κυριολεκτικά την μουσική, την σταδιακή παρουσίαση αυτάρκων κινητικών μοτίβων, την οργάνωση των φράσεων, τις παύσεις των χορευτών, τις αλλοιώσεις των ταχυτήτων, τις μικρές εκπλήξεις. Ένα ουσιαστικά μινιμαλιστικό έργο, πιο κοντά στον Webern παρά στην τζαζ.

Στις τυπικές παραστάσεις χορού ο χώρος προϋπάρχει της χορογραφίας, είναι εκείνο το μέρος του θεάτρου όπου οι χορευτές θα κινηθούν ακολουθώντας την μουσική. Με ένα κλείσιμο του ματιού στην θεωρία της σχετικότητας, στην Τρίσα βλέπουμε τον χώρο να δημιουργείται από και ταυτόχρονα με τον χρόνο της μουσικής και της θέασης. Ο χώρος και χρόνος τότε γιγαντώνονται και γίνονται Present tense.

Έχουν περάσει χρόνια από τότε που η Marcia B. Siegel αποκάλεσε την τέχνη της προλεταριακή. Ίσως εννοούσε την Καντιανική διάσταση του έργου της, η Τρίσα παίρνει καθημερινές ή απλά λειτουργικές κινήσεις και τις εξυψώνει σε μια ομορφιά πέρα από την καθημερινότητα. Τώρα πια η τέχνη της είναι μία τέχνη που αποδέχεται τους κανόνες της αστικής κοινωνίας, αλλά παρότι εμφανίζεται πάνω στην αστική σκηνή για ένα αστικό κοινό, έρχεται από χρόνια που τα αντικαταναλωτικά ανακλαστικά ήταν οξυμένα. Οι χορευτές της εξακολουθούν να χορεύουν σαν καθημερινοί άνθρωποι, αλλά και να περπατούν στον αέρα, δεν τους ενδιαφέρει να μεγιστοποιήσουν και να προσωποποιήσουν αστικά πάθη, παρατηρώντας τους διακρίνεις προσωπικότητες πιο αληθινές από προσωπεία οποιαδήποτε αφήγησης. Καταλαμβάνοντας με την σημαντικότητα της το κέντρο της σκηνής είναι η ιππότης μας που νίκησε, γίνεται η ακαδημία του 21 αιώνα, όμως συγχρόνως μας αδειάζει το γήπεδο από τους συντηρητιτικούς και μας προτρέπει να συνεχίσουμε εμείς. 

Μια εκδοχή του κειμένου είχε δημοσιευτεί στο πρόγραμμα των τριών έργων που παρουσίασε η  ομάδα της Τρίσα Μπράουν στο φεστιβάλ Καλαμάτας 2004

\

                                                                               

                                                                                  

Ιστορία χορού αρ. 199

  Μαζί με τους Ολυμπιακούς έληξε και η προθεσμία κατάθεσης αιτήσεων για την επόμενη Πλατφόρμα του Σωματείου Ελλήνων Χορογράφων στο Μέγαρο, ένα είδος ολυμπιακών του χορού.

Φυσικά και δεν κατέθεσα αίτηση να συμμετάσχω.

Το  «φυσικά» είναι κατανοητό για όσους θυμούνται τις διαφωνίες μου πάνω στο θέμα της επιλογής των συμμετεχόντων όταν ήμουνα μέλος του προεδρείου του ΣΕΧ  αλλά καθώς έχουν περάσει χρόνια απά τις πρώτες πλατφόρμες ας θυμηθούμε πως ξεκινήσαν και τις εποχές που εξελίχτηκαν.

Η πρώτη πλατφόρμα έγινε το 2004, η τελευταία το 2010. Το 2004  ήταν  στη κορύφωση της εποχής της επονομαζόμενης άνθησης του Ελληνικού χορού, (άνθησης σε αριθμό και κόστος παραγωγών), περίπου 10 χρόνια μετά την προσωπική παρέμβαση του τότε υπουργού ΥΠΠΟ Θάνου Μικρούτσικου να δοθούν σεβαστές επιχορηγήσεις στον χορό.

Τότε ειχε θεωρηθει ότι ήταν το επόμενο βήμα προβολής ώστε να  νομιμοποιηθεί ο χορός καταλαμβάνοντας την σκηνή του Μεγάρου. Για μένα ήταν ένας τρόπος επανένωσης της κοινότητας του χορού και λύτρωσης από το χυδαίο περιβάλλον που είχε αρχίσει να δημιουργείται λόγω του ανταγωνισμού για τις επιχορηγήσεις.

Η πρώτη κυρίως και η έν μέρει δεύτερη πλατφόρμα ήταν χωρίς επιλογή ομάδων, διαρκούσαν τρεις ημέρες και συμμετείχαν όσες ομάδες ήθελαν. Αυτές ο δύο πρώτες πλατφόρμες ήταν γιορτές, σαν παιδικες χαρές, ατσούμπαλες αλλά διασκεδαστικές, φυσικά  υπήρχαν παραστάσεις που δεν ήταν του ίδιου επιπέδου, αλλά όλοι αναγκαστικά βλέπαμε τις δουλειές όλων των άλλων, ο ανταγωνισμός ήταν μονο στο επίπεδο της παρέας και του κουτσομπολιού, ο καθένας ακολουθιόταν απ’ ότι κοινό είχε οπότε υπήρχε μια διάχυση του κοινού και της πληροφορίας. Αυτός ήταν ο λόγος που επέλεξα εκεί να πρώτο παρουσιάσω τον ''Εξολοθρευτή 7'' και το ευρύ κοινό είδε για πρώτη φορά σε μεγάλη σκηνή παράσταση χορού με επαγγελματίες χορευτές και ανθρώπους με αναπηρία. Αυτές οι πλατφόρμες ήταν «γιορτές χαράς» όπως ισχυρίζονται ότι είναι και οι ολυμπιακοί αγώνες και κανείς δεν εμπόδιζε αν κάποια παράσταση άξιζε να έπαιρνε το μετάλλιο της, μετά τις "Μάχες του Μαραθώνα" χωρίς καν να έχω κάνει αίτηση μου ζήτησαν από το φεστιβάλ Αθηνών να το παρουσιάσω στο φεστιβάλ του 2007.

Αμέσως όμως εμφανίστηκε το σκουλήκι της επιλογής των παραστάσεων, το οποίο χώθηκε φυσικά από τους «κριτικούς και τους κάθε λογής συμβούλους» οι οποίοι ήθελαν να επεκτείνουν τον χώρο δικαιοδοσίας τους αλλά και από χορογράφους μερικοί εκ των οποίων δεν είχαν καν ενδιαφέρον έργο αλλά μπόλικη φιλοδοξία και σχέδια.

Το θέμα της επιλογής, το οποίο ποτέ δεν αντιμετωπίστηκε στην αισθητική πολυπλοκότητα του έφερε το επόμενο γνωστό μικρόβιο, το οποίο υπάρχει από την εποχή που περιμέναν οι Έλληνες του 21 την βοήθεια από το εξώτερο. Να φέρουμε ξένους που είναι αντικειμενικοί να επιλέξουν. Το σχήμα αυτό το οποίο θεωρώ καθαρά ιδεολογικό και το συναντάμε και σε άλλες διαστάσεις της σύγχρονης ζωής μας, συνοδεύτηκε και με ένα άλλο, να καλέσουμε διευθυντές φεστιβάλ διότι με αυτό τον τρόπο θα γνωρίσουν την δουλειά μας και θα γίνει το πολυπόθητο άνοιγμα στο εξωτερικό.

Οι δυο επόμενες πλατφόρμες ήσαν ανταγωνιστικές και ας δούμε τα γεγονότα, διότι κουβέντα βασισμένη στην  πίστη ότι ο κάθε λογής Ντάισεμπλουμ ή το μάνατζμεντ θα μας σώσει είναι γελοία όχι επειδή έχει βγει από τα μάνιουαλς φιλελευθεροσύνης αλλά επειδή αγνοεί την ίδια την φύση της πολιτιστικής οικονομίας.

Καμιά ομάδα δεν έγινε διεθνής λόγω πλατφόρμας, μια ομάδα έδωσε αρκετές παραστάσεις και λίγες ομάδες πήραν προσκλήσεις για παραστάσεις στο εξωτερικό αλλά με πολύ μικρές αμοιβές. Αυτό δεν οφείλεται στην ποιότητα του έργου τους, ο Δημήτρης Παπαϊωάννου που μόλις τώρα κάνει διεθνή περιοδεία δεν έγινε ξαφνικά καλός χορογράφος μετά από 30 χρόνια παραγωγών. Το αποσιωπώμενο γεγονός καλύπτει μια πραγματικότητα, ότι η διεθνής αγορά στο εξωτερικό είναι ένα δίκτυο ανταλλαγής μεταξύ παραγωγών, η ιδέα ότι ένας μοναχικός καλλιτέχνης θα κάνει κάτι καλό και αυτό θα πουληθεί θυμίζει όνειρα ροκ συγκροτημάτων της δεκαετίας του 60 πριν καταλάβουν την εξέλιξη της βιομηχανίας της μουσικής και είναι απλά εκτός πραγματικότητας. Μια παράσταση σου θα πουληθεί αν γίνει το κλικ αποδοχής σε αυτό το δίκτυο, στο οποίο υπάρχουν δυνάμεις  που μας υπερβαίνουν σαν καλλιτέχνες και μια πλατφόρμα ερήμην δύναμης παραγωγών και προσκλήσεων όπως είναι το Μέγαρο αυτή την στιγμή δεν ανήκει σε αυτό το δικτυο 199μης ﷽﷽κλ..

Ξέρετε πολλές παραστάσεις που έκαναν καριέρα στο εξωτερικό και δεν ήταν παραγωγές της Στέγης ή του φεστιβάλ του Λούκου;

Αν οι Έλληνες χορογράφοι προτιμούν αντί της γιορτής άλλο ένα ανταγωνιστικό πεδίο με αδιαφάνεια και επιμένουν στην αριστεία τους  

ξανά προτείνω αυτά που είχα πει πριν από χρόνια:

1. Ας ψηφίσουν όλα τα μέλη του σωματείου ή
2. αν δεν μπορουν να κάνουν χωρίς επιτροπή ειδικών ας είναι Έλληνες, που γνωριζόμαστε, μόνο που οι συνεδριάσεις τους με τις αιτιάσεις να γίνονται δημοσία (όπως και στο εξωτερικό που θαυμάζουμε)

Τουλάχιστον να χαμογελάσουμε και λίγο.

Κοιτάζω το απόσπασμα της τελευταίας παραγωγής μου ‘‘X Women’’. Δεν είναι τρέιλερ, είναι περίληψη για όσους δεν το είδαν και δεν θα το δουν. Το κοιτάζω και επιβεβαιώνομαι γιατί δεν συμμετέχω σε αυτή την πλατφόρμα, τρομάζω στο τι θα έκανα για να είμαι σίγουρος ότι θα προκριθεί...

Το κοιτάζω καθώς παρακολουθώ να τελειώνουν οι αδιάφοροι Ολυμπιακοί αγώνες και ακούω τον Έλληνα  παλιό πρωταθλητή της πάλης να σχολιάζει ότι η ομοσπονδία πάλης δεν έστειλε κανένα παλαιστή στους ολυμπιακούς παρά την μεγάλη χρηματοδότηση και μετά ακούω τον ολυμπιονίκη Νικολαϊδη βλέποντας τους βαρετούς πια αγώνες του αθλήματος του Τάε Κβον Ντο να προφητεύει ότι οι αποφάσεις της επιτροπής του αθλήματος έχουν μαραζώσει το άθλημα που κάποτε είχε γνωρίσει μεγάλη άνθηση στην χώρα μας.

https://vimeo.com/179722590