Ιστορίες χορού αρ. 39

Η Ιστορία του χορού γραμμένη στις πατούσες

Οι πατούσες των χορευτριών στο μπαλέτο: στρεβλωμένα δάχτυλα, κάλοι, κότσια, σπασμένα νύχια, θρόμβοι με νεκρό αίμα. Ίδια, προσωποποιημένη πατουσοποιημένη η φράση “ο χορός απαιτεί πόνο”.

Οι πατούσες του σύγχρονου χορού, με τόσες διαφοροποιήσεις όσοι και οι καβγάδες του:

Τα πόδια της Ισιδώρας Ντάνκαν, δεν μπορώ να τα φανταστώ παρά μόνο σαν αυτά των σύγχρονων Αγγλίδων τουριστριών, αγύμναστα, παχουλά, φρεσκοκοκινισμένα από τον Ελληνικό ήλιο, με κάλους στις φτέρνες να εξέχουν από τα αρχαιοπρεπή σανδάλια που φορούν, μόνη επίδραση του Ελληνικού πολιτισμού,

της Μάρθα Γκράχαμ, είναι γνωστές οι αντιδράσεις του κοινού και των δημοσιογραφέων στην θέα των γυμνών ποδιών στις πρωτες παραστάσεις της, καθώς η Γκράχαμ κατεβαίνοντας στο πάτωμα ανέβασε στην επιφάνεια της όρασης τις πατούσες, ειδικά καθώς αυτές πλέον διακρίνονταν από πολλαπλές γωνίες και κάνοντας το φλεξ πόδι βασικό στοιχείο των χορογραφιών της. Παρόλα αυτά τα πόδια στην Γκραχαμ  εξακολουθούν να έχουν μια αυστηρότητα που δεν την ταυτίζουμε πια με τον σύγχρονο χορό. Έχετε δει τις καθηγήτριες της τεχνικής Γκράχαμ ακόμα και τώρα πως σφίγγουν τα δάχτυλα των ποδιών τους; είναι σφιγμένα σαν τον κότσο της ίδιας της Γκραχαμ, δεν σας θυμίζουν νύχια αρπακτικών πουλιών; είναι σαν να προσπαθούν να αρπαχτούν και να μην τις παρασύρει ο χρόνος. Έχετε προσέξει ότι οι καθηγήτριες Γκραχαμ σε κάποιες σχολές είναι πιο αυταρχικές από τις καθηγήτριες του μπαλέτου; τι τυχερός που έκανα μάθημα μόνο με μια τόσο φιλελεύθερη καθηγήτρια όσο η τότε διευθύντρια της Κρατικής Ντόρα Τσάτσου!

Μετά είναι τα πόδια του Μερς Κάνιγγκχαμ, ένα επαναλαμβανόμενο πράγμα βρε παιδάκι μου, όλοι οι χορευτές του Κάνιγγκχαμ είχαν σκασμένες πατούσες, και ο ίδιος ο Κανινγκχαμ, ακόμα και ο Κέιτζ, είχα σκύψει και τις παρατηρούσα σε ένα μάθημα που ήρθαν να δουν το 1985 στο στούντιο του. Προφανώς είναι το τίμημα της τεχνικής του, η οποία στα κάτω άκρα επαναλάμβανε το βηματολόγιο του μπαλέτου αλλά ξυπόλυτα και αρνούμενος τον καταμερισμό του χρόνου της τυπικής δομής του μπαλέτου με σόλο-ντουέτο-ομαδικό, άφηνε τους χορευτές περισσότερη  ώρα στην σκηνή και έτσι αύξαινε και την διάρκεια τριβής των γυμνών πατουσών τους.

Τα πόδια στον Αλβιν Αιηλυ, μην εκληφθεί ως ρατσιστική αντίληψη, αλλά η σύνδεση της ενδυματολογικής εξέλιξης στον δυτικό πολιτισμό η οποία έτεινε μέχρι τον 19ο αιώνα να καλύπτει, να προστατεύει το σώμα από τις κακουχίες με την επακόλουθη βιολογική αλλαγή του σώματος, αποδεικνύεται στις πατούσες. Στην δεκαετία του 90 ταυτόχρονα με τον πρώτο αφροαμερικανό υπουργό Εξωτερικών στις ΗΠΑ έχουμε και τα πρώτα μαύρα πόδια χορευτών τα οποία έχουν ξεχάσει το παρελθόν της ξυπόλυτης άμεσης σχέσης με την γη.

Μετά είναι τα σύγχρονα πόδια των release τεχνικών, μωρουδίστικα, τα δάχτυλα δεν συσπώνται πια, οι γραμμές ρέουν, είναι φυσικά, αλλά κρύβουν ότι στις release τεχνικές όλοι οι χορευτές έχουν εξαιρετικά εύπλαστα σώματα, είναι πολύ πιο αυστηρά επιλεγμένοι για τις φυσικές σωματικές ιδιότητες τους από τις άλλες τεχνικές χορού, πιο εύκολα μπορείς, με πολλή προσπάθεια, να γίνεις καλός στο μπαλέτο παρά να χορέψεις σε μια ομάδα στο στυλ της Τρισα Μπράουν, όπου σύμφωνα με όψιμες δηλώσεις της ίδιας το λεξιλόγιο της είναι αποτέλεσμα του οστικού εύρους των αρθρώσεων της. Επιπλέον πως να πληγωθούν τα πόδια τους αφού είναι φανερό πλέον ότι στο αυθεντικό release απλά περπατάνε. τρέχουν, πηδάνε και κάνουν και καμιά στροφή, έχουν το πιο περιορισμένο  βηματολόγιο από όλες τις τεχνικές χορού, όλη η δουλειά γίνεται στον  κορμό και στις αρθρώσεις. Μια διαφορά, τα πόδια των μαθητών που κάνουν release ή flying low, έχουν τα περισσότερα σημάδια από πληγές αλλά από την επάνω μεριά της πατούσας καθώς γδέρνονται στην διάρκεια του μαθήματος όντας άμαθοι πως να ελέγχουν τους χαλαρούς/release προσαγωγούς.

Τα πόδια στην Τwyla Tharp, μαλακά διότι φορούσαν παπουτσάκια τζαζ, αυτή είναι η  βασική αγάπη της όσες παραστάσεις μπαλέτου ή τσίρκο και να κάνει.

Τα πόδια στην ομάδα της Πινα Πινα Μπαους, με σημάδια από τις μόνιμες γόβες της τάξης στην οποία αφιέρωσε την παρατηρητικότητα της.

Τα πόδια των contact improvisers, αγύμναστα, άμα είναι ανθρώπων που μπήκαν στον χορό χωρίς να ακολουθήσουν επαγγελματική εκπαίδευση, πλαδαρά, τόσο πολύ που κάποιες φορές νομίζω ότι έχουν πλατυποδία, συνήθως με χοντρούς αστραγάλους, άμα είναι χορευτών τότε είναι  εύκαμπτα αλλά κουρασμένα, είναι συνήθως πρώην χορευτών που θέλουν να επεκτείνουν την καριέρα τους. Πάντα, όλα είναι χωρίς παρανυχίδες, η κλασική σκηνή σε κάθε contact κύκλο είναι να μιλάνε, να φιλοσοφούν και ταυτόχρονα να ξεπετσιάζουν τις παρανυχίδες, τις οποίες ποτέ δεν βρίσκω όταν μετά κοιτάζω γύρω από την θέση τους και πάντα σκέφτομαι ότι με την  μανία που έχουν για την ανακύκλωση τις τρώνε.

Σε μια σκηνή στο έργο μου «Η παλιά ιστορία του  νέου Ελληνικού χορού» το 2008, αφηγούμαι την εξέλιξη του σύγχρονου ελληνικού χορού κοιτάζοντας τις πατούσες των χορευτριών, από τα πόδια της Ζουζούς Νικολούδη στης Πατρίτσιας Λάζου. Όπου η εξήγηση για την διαφορά ανάμεσα στα ανέγγιχτα περιποιημένα ήρεμα της πρώτης, μιας γυναίκας της υψηλής κοινωνίας με σύζυγο με στοά στο όνομα του και τα συμπιεσμένα, σκληρά χτυπημένα της δεύτερης δεν βρίσκεται μόνο στις πουέντ και το μπαλέτο που θεωρεί η Πατρίτσια διαβατήριο αλλά και στις μπότες Μαρτινς καθώς ήταν η πρώτη χορεύτρια στην Ελλάδα που άκουγε punk και παντρεύτηκε και ένα κιθαρίστα του.

Μια μικρή σημείωση ηθικής τάξης για το κουντεπιέ. Γιατί μας θυμώνει το υπερβολικό κουντεπιέ όταν δεν είναι φυσικό; διότι θεωρούμε την επιμονή να παραστήσεις κάτι που το σώμα δεν έχει από γεννησιμιού σαν ύβρη και υποκλοπή για επίδειξη. Κοιτάζοντας το κουντεπιέ πρωσοποποιείται πατουσοποιείται η σχέση του χορευτή με το πατροπαράδοτο αμάρτημα του χορού, την αυταρέσκεια. Θεωρούμε ένα κουντεπιέ που δεν έχει εύρος αλλά επιμένει να κλέψει την δυσκαμψία του στο μετατάρσιο λυγίζοντας τα δάχτυλα, δείγμα μπας κλας συμπεριφοράς, σαν να προσπαθεί να ανέβει τάξη ενώ δεν έχει τα προσόντα. Το κουντεπιέ είναι  σωματικά ταξικό.

Να κάτι που μας χάρισε η Υβον Ράινερ, ένα κουντεπιέ που δεν το λέμε πλέον κουντεπιέ αλλά απλά τεντωμένο πόδι. Μας πήρε 500 χρόνια δυτικού χορού και αυτό είναι υπενθύμιση των ασκήσεων αυταρχικότητας που επιβλήθηκαν μέσω του χορού πάνω στο σώμα.

Γιατί κοιτάμε τις πατούσες; κάποιος θα έλεγε ότι είναι ενα είδος μαζοχισμού, κάποιος άλλος θα έλεγε ότι είναι ένα σημείο το οποίο καθώς δεν εκτίθεται γίνεται κρυφό, ένα ταμπού καθαριότητας. Κοιτάζοντας τις πατούσες αποκαλύπτουμε την αντανάκλαση των εμπειριών του συγκεκριμένου ανθρώπου πάνω στο σώμα του, κυριολεκτικά πατάνε την ιστορία μας και αυτή αντιγράφεται σαν ένα αποτύπωμα καθαρότερο και πιο επιστημονικό από αυτά της παλάμης.

Κοιτάζω τις πατούσες των καθηγητών  του στούντιο, έχουν επάνω τους γραμμένο το παρελθόν αλλά και το μέλλον τους:

της Μαρίας Παπαδοπούλου, επίμονα παιδικές, σαν να μην πέρασαν από την Κρατική, όποτε την ακούω να μας λέει ότι πάει να χορέψει κάπου εκτός Ελλάδος εγώ τις κοιτάζω και αμέσως εφησυχάζομαι ότι θα αντέξει στα εργοτάξια της Κεντρικής Ευρώπης,

του Αθανάσιου είναι σαν χορτοφάγου, της Μαριλένας πάντα με καλτσούλες, τι περίεργο έχετε δει ποτέ πραγματικά το σώμα οποιουδήποτε που διδάσκει σωματικές τεχνικές; Το έχετε διακρίνει κάτω από τις φαρδιές παντελόνες, τα φουλάρια, τα ριχτά ρούχα; Είναι επειδή είναι αγύμναστοι όπως πολλοί τους κατηγορούν ή μήπως επειδή δεν διδάσκουν πως να είναι το σώμα αλλά η λειτουργία του;

της Άννας Γριβάκου όλο μετασχηματίζονται, οι άνθρωποι του θεάτρου έχουν  ξεπεράσει την εμμονή του χορού να μείνει το σώμα αναλλοίωτο,

του Γιώργου Σιώρα όπως κάθε γιόγκι απλώνουν τον χρόνο και τον χώρο τους,

της Πωλίνας είναι Γιαννιώτικες, οι πρόγονοι της σκαρφάλωναν βουνά της Ηπείρου,  φαίνονται φτιαγμένες για να πραγματοποιήσουν τον σκοπό της ο οποίος είναι να ξαναπατήσει ο σύγχρονος χορός τους ρυθμούς της παράδοσης.

Της Αθηνάς..... τι περιμένεις από δασκάλα που διδάσκει ταυτόχρονα μπαλέτο Γκραχαμ και αυτοσχεδιασμό; Ένα δέρμα δυνατό λάστιχο, εκτείνεται χωρίς να σπάει, τυλίγει τα πάντα, σαν δέρμα από  ανακόντα.

Κοιτάζω και τις δικές  μου, μωρουδίστικες αλλά με ζάρες, σαν του Μπένζαμιν Μπάτον όταν γέρασε μωρό.

Είμαστε οι πατούσες μας.