«….ὸ Ντόκινς μὰς θέλει Ἃγγλους, ὸ Ρουγάν Γάλλους, ὸ Κατακάζης Ρούσσους και δεν ὰφήσετε κανέναν Ἓλληνα – πῆρε ὸ καθείς σας το μερίδιον του᾽ μᾶς καταντήσατε μπαλαρίνες σας´…..».
Σε αυτό το απόσπασμα από τα Απομνημονεύματα του στρατηγού Μακρυγιάννη βρήκα την πρώτη αναφορά για τον χορό στη σύγχρονη ελληνική γραμματεία.
Το τίμημα του είναι η υπενθύμιση της αρνητικής χροιάς που είχε για αιώνες ο χορός, καθώς ο στρατηγός προσπαθώντας να κατηγορήσει τις ξένες δυνάμεις για τις επεμβάσεις στην πολιτική ζωή της χώρας, παρομοιάζει τους Έλληνες με μπαλαρίνες! ταυτίζοντας την υποτέλεια με τις χορεύτριες.
Προσπερνώ την έκπληξη μου για το ότι στα 1832, υποτίθεται ότι τα Απομνημονεύματα γράφτηκαν ανάμεσα στα 1827 και 1840, όταν η Αθήνα ήταν ακόμα ένα χωριό, η λέξη μπαλαρίνες ήταν μέσα στην καθομιλουμένη γλώσσα. Τι χορό άραγε να είχε δει ο στρατηγός Μακρυγιάννης; Που; Στο εξωτερικό δεν είχε πάει. Φαντάζομαι μέσα στους περιοδεύοντες ξένους μουσικούς θιάσους με αποσπάσματα από όπερες και οπερέτες που ερχόντουσαν είχαν προσθέσει και κάτι σαν χορεύτριες. Γνωρίζω μόνο την ιστορία του αγωνιστή του '21 Αντρέα Λόντου ο οποίος όταν αντίκρισε την γάμπα μιας υψίφωνου τραγουδίστριας, στο θέατρο που υπήρχε στην πλατεία θεάτρου και τώρα στον χώρο του θα γίνει ξενοδοχείο, αναφώνησε το περίφημο «Ας πάει και το παλιάμπελο».
Θα προσπεράσω και το παγιωμένο επί αιώνες αντρικό βλέμμα πάνω στις χορεύτριες ως ηδονοβλεπτικά σημεία και αντικείμενα σεξουαλικής συναλλαγής. Δεν θα σταθώ ούτε και στις αμφιβολίες αν το κείμενο είναι αληθινό ή δημιουργία του Ιωάννη Βλαχογιάννη που το ‘‘ανακάλυψε’’ το 1904 διότι η ίδια αντίληψη για τις χορεύτριες ίσχυε έως και τις αρχές του 20ου αιώνα και έπρεπε να έρθει ο σύγχρονος χορός για να την αλλάξει, και αυτό δεν έγινε με ευκολία αν θυμηθούμε την περίφημη κριτική για την Μάρθα Γκράχαμ ότι κάνει στην σκηνή ότι κάνει στο κρεβάτι της.
Αυτό που με εντυπωσιάζει και είναι και το αληθινό για μένα μήνυμα της ημέρας είναι η συνειδητοποίηση ότι μετά από 200 χρόνια κανείς πια δεν μπορεί να ταυτίσει όποιον ασχολείται με τον χορό με κοινωνική παθητικότητα. Έχει παρέλθει η εποχή που η λέξη διεκδίκηση ήταν άγνωστη στο χορό, έχω βρει ελάχιστες απεργίες χορευτών στους προηγούμενους αιώνες. Πέρασαν τα χρόνια που μια ομάδα χορού ήταν η μοναδική απεργοσπάστης στο φεστιβάλ της Αβινιόν το Μάη του 68 και ο Μπεζάρ γινόταν ο μόνος χορογράφος που το όνομα του έμπαινε σε πλακάτ διαδηλωτών ριμάροντας με του δικτάτορα Σαλαζάρ. Σἠμερα φαίνεται αδιανόητο ότι σχεδόν πριν απὀ μια δεκαετία ακουγόταν σε δημόσια συζήτηση συναδέλφων για το μέλλον του χορού στην Ελλάδα σαν σοβαρή πρόταση η ελπίδα να προσεγγιστεί η σύζυγος του πρωθυπουργού μήπως λυθούν τα προβλήματα του χώρου μας.
Σε αντίθεση με την φράση του στρατηγού Μακρυγιάννη, οι πρόσφατες εντυπωσιακές κινητοποιήσεις (ακόμα και 14 χρονων μαθητών μου) με αιτήματα και πέρα των συνδικαλιστικών δείχνουν μια αυτόνομη πορεία, γηγενή και ανεξάρτητη διεθνών επιδράσεων, ανήκουν στο νήμα των μοναδικών γεγονότων που χαρακτηρίζουν την σύντομη και ιδιαίτερη ιστορία του χορού στην χώρα μας. Δεν έχουν οι άλλες χώρες καταστάσεις όπως ο σύγχρονος χορός να γίνεται η βασική αισθητική της δημόσιας ζωής, γεγονότα όπως την μοναδική στο κόσμο κατάληψη κρατικής σχολής χορού όχι για εργοδοτικούς αλλά ιδεολογικούς λόγους το 1988, τη βράβευση αυτοσχεδιαστικού έργου με το κρατικό βραβείο χορογραφίας το 2000, την εισβολή στο γραφείο του υπουργού πολιτισμού το 2004.
Αυτό θα ήθελα και ως μήνυμα της Ημέρας Χορού, η αυξανόμενη κοινωνική αγωνιστικότητα και η επιθυμία να συνδεθεί με την κοινωνία να περάσουν και στις αισθητικές επιλογές του χορού.
ΥΓ "....Τρελλάθηκαν καὶ οἱ γερόντοι μὲ τῆς θεατρίνες κ᾿ ἔχασαν τὰ μυαλά τους καὶ δανείζονται καὶ πλερώνουν· καὶ οἱ δυστυχισμένοι οἱ μαθηταὶ οἱ περισσότεροι πουλοῦνε τὰ βιβλία τους καὶ μένουν χωρὶς βιβλία· καὶ γίνηκαν καὶ θὰ γένουν κι᾿ αὐτεῖνοι θεατρίνοι. Γίνηκε καὶ τοῦ Ἀναστάση Λιδορίκη τὸ παιδὶ θεατρίνος. Σὰν πάγῃ εἰς τὴν πατρίδα του, εἰς τὸ Λιδορίκι, ἂς σπουδάξῃ καὶ τοὺς πατριῶτες του τὰ φῶτα...."
Πάλι από τα απομνημονεύματα, ο στρατηγός ανήσυχος για την επίδραση της σκηνής στον κόσμο. Τι καλύτερο μήνυμα! από τότε, πέντε μόνο χρόνια μετά την επανάσταση κατά την οποία το 14% του πληθυσμού σκοτώθηκε οι συμπατριώτες μας έβρισκαν παρηγοριά και διέξοδο στην τέχνη.
ΥΓ 2. Τα μάτια μου δεν βλέπουν πια καλά, θόλωσαν ψάχνοντας να βρω πότε έγινε η πρώτη παράσταση χορού, πως και πότε μπαίνουν στην γλώσσα μας οι λέξεις, ποιος πρωτοχόρεψε σε σκηνή. Ελπίζω το περίφημο πανεπιστήμιο να φέρει και αυθεντικές εργασίες για την Ιστορία του χορού στην Ελλάδα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου